Osmanlı Dönemi ve İlk Temaslar (19. Yüzyıl Sonları - 20. Yüzyıl Başları):
- 1868: Hilal-i Ahmer Cemiyeti (Kızılay) kuruldu. Savaş zamanlarında yaralılara yardım etme amacıyla kurulan bu cemiyet, ambulans hizmetlerinin ilk tohumlarını atmıştır.
- I. Dünya Savaşı ve Sonrası: Cephelerde atlı ve ilkel motorlu ambulanslar kullanılmıştır. Bu dönemde, yaralı askerlerin cephe gerisine taşınması ön plandaydı.
Cumhuriyetin İlk Yılları ve Sınırlı İmkanlar (1923-1950'ler):
- Bu dönemde, ambulans hizmetleri genellikle belediyeler ve hastaneler tarafından yürütülmekteydi. Büyük şehirlerde birkaç ilkel ambulans bulunsa da, ülke genelinde organize bir sistem yoktu. Acil durumlarda genellikle taksiler veya özel araçlar kullanılıyordu.
1960'lar ve 1970'ler: İlk Modernleşme Çabaları:
- 1960'lar: Büyük şehirlerde, özellikle İstanbul ve Ankara'da, daha donanımlı ambulanslar ve telsiz iletişim sistemleri kullanılmaya başlandı. Ancak, bu hizmetler hala sınırlı ve koordinasyonsuzdu.
- 1972: Türkiye'de ilk ilk yardım kitabı olan "İlk Tıbbi Yardım" yayımlanmıştır. Bu, ilk yardım eğitiminin yaygınlaşması açısından önemli bir adımdır.
1980'ler: Hızır Acil Servisi'nin Kuruluşu (1985):
- 1985: Sağlık Bakanlığı tarafından "Hızır Acil Servisi" kuruldu. Ankara, İstanbul ve İzmir'de, belirli bölgelerde ve ana arterlerde telsizle iletişim kurulan gezici ambulans ekipleri oluşturuldu. 077 numarası üzerinden hizmet veren bu sistem, modern acil sağlık hizmetlerinin başlangıcı olarak kabul edilir. Bu dönemde daha çok trafik kazalarına odaklanılmıştır.
1990'lar: Kurumsallaşma ve 112'ye Geçiş:
- 1990: Acil hizmetlerle ilgili "Acil Yardım ve Kurtarma Hizmetleri" başlığı altında 40 proje Sağlık Bakanlığı bütçe kitabında yayımlandı. Bu, acil sağlık hizmetlerine verilen önemin artmaya başladığını göstermektedir.
- 1993: Acil Tıp uzmanlığı ayrı bir uzmanlık dalı olarak kabul edildi ve Dokuz Eylül ve Fırat Üniversitelerinde ilk acil tıp anabilim dalları kuruldu. Aynı yıl, Acil Tıp Teknikerliği eğitim programları da başladı. Bu, acil sağlık hizmetlerinde uzmanlaşmış personelin yetiştirilmesi için önemli bir adım olmuştur.
- 1994: 077 Hızır Acil sisteminden "112 Acil Yardım ve Kurtarma" sistemine geçildi. İstanbul, Ankara ve İzmir'de 112 ekipleri kuruldu. Ambulans ekiplerinde sağlık memurları, ebeler, hemşireler ve kısmen de hekimler görev yapmıştır.
- 1996: Acil Tıp Teknisyenliği eğitimlerine başlanmıştır.
2000'ler ve Sonrası: Yaygınlaşma, Teknolojik Gelişim ve UMKE:
- 2000'li Yıllar: 112 sistemi tüm Türkiye'ye yaygınlaştırıldı.
- 2004: Acil Tıp Teknikerleri ve İlk ve Acil Yardım Teknikerleri Sağlık Bakanlığı ambulanslarında görev almaya başlamışlardır.
- UMKE'nin Kuruluşu: Afet ve acil durumlarda görev yapmak üzere Ulusal Medikal Kurtarma Ekibi (UMKE) kurulmuştur.
- Teknolojik Gelişmeler: Ambulanslarda GPS, navigasyon, tele-tıp ve mobil sağlık uygulamaları yaygınlaşmıştır.
- Eğitim ve Standartizasyon: Acil sağlık personelinin eğitimine ve hizmet standartlarının iyileştirilmesine önem verilmiştir.
- 2007: 2000 yılında çıkarılan “Acil Sağlık Hizmetleri Yönetmeliği”nde değişiklik yapılarak 28. maddesine ambulans ve acil bakım teknikeri (AABT) ve acil tıp teknisyenlerinin (ATT) görev, yetki ve sorumlulukları eklendi.
- 2009: “Ambulans ve Acil Bakım Teknikerleri İle Acil Tıp Teknisyenlerinin Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Tebliği” hazırlanarak “Yetişkin Uygulama ve Çocuk Uygulama Kılavuzu”nda AABT VE ATT’nin görev, yetki ve sorumlulukları algoritma hâline getirildi.